Vì sao rối loạn chuyển hóa gây béo phì?

Rối loạn chuyển hóa là một trong những nguyên nhân chính gây béo phì. Những vấn đề này có thể làm gián đoạn quá trình chuyển hóa năng lượng trong cơ thể, dẫn đến tình trạng tích tụ mỡ thừa, đặc biệt ở những người có chế độ ăn uống không hợp lý hoặc ít vận động. Vậy tại sao rối loạn chuyển hóa gây béo phì và làm thế nào để kiểm soát tình trạng này? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

1. Rối loạn chuyển hóa là gì? Các loại rối loạn chuyển hóa?

Rối loạn chuyển hóa là những thay đổi bất thường trong quá trình chuyển hóa chất dinh dưỡng và năng lượng trong cơ thể. Quá trình này liên quan đến việc cơ thể sử dụng, chuyển đổi và lưu trữ các chất dinh dưỡng từ thức ăn thành năng lượng cho hoạt động hàng ngày. Khi hệ thống này gặp vấn đề, cơ thể có thể không xử lý hoặc chuyển hóa năng lượng đúng cách, dẫn đến các bệnh lý như béo phì, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, và các bệnh lý tim mạch.

Các loại rối loạn chuyển hóa phổ biến bao gồm:

• Rối loạn chuyển hóa lipid: Là tình trạng cơ thể không thể chuyển hóa chất béo hiệu quả, dẫn đến mỡ thừa tích tụ, đặc biệt là ở vùng bụng và các cơ quan quan trọng khác.
• Rối loạn chuyển hóa glucose: Khi cơ thể không thể sử dụng glucose đúng cách, gây tăng đường huyết, dẫn đến bệnh tiểu đường type 2.
• Rối loạn chuyển hóa protein: Là khi cơ thể không thể chuyển hóa protein từ thức ăn thành các axit amin cần thiết cho tế bào, dẫn đến các vấn đề về cơ bắp và sức khỏe.
• Rối loạn chuyển hóa năng lượng tổng thể: Một sự bất thường trong khả năng cơ thể sử dụng các nguồn năng lượng như chất béo, carbohydrate và protein, gây ra tình trạng mệt mỏi và khó kiểm soát cân nặng.

2. Mối liên hệ giữa rối loạn chuyển hóa và béo phì

Rối loạn chuyển hóa gây béo phì thông qua sự mất cân đối trong quá trình tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng. Khi cơ thể không thể chuyển hóa năng lượng hiệu quả, nó sẽ tích tụ dưới dạng mỡ thừa. Đặc biệt, rối loạn chuyển hóa béo phì có thể gây ra tình trạng kháng insulin, một tình trạng mà cơ thể không phản ứng đúng với insulin, dẫn đến việc cơ thể không thể sử dụng glucose một cách hiệu quả, gây tăng đường huyết và tích trữ mỡ thừa.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người mắc các bệnh lý về chuyển hóa, như tiểu đường, rối loạn lipid máu, hay hội chứng chuyển hóa, có nguy cơ cao bị béo phì. Sự mất cân bằng trong các hormone liên quan đến chuyển hóa như insulin, leptin và ghrelin cũng góp phần làm gia tăng cảm giác thèm ăn và giảm khả năng đốt cháy mỡ của cơ thể.

3. Các nguyên nhân phổ biến gây rối loạn chuyển hóa dẫn đến béo phì

Chế độ ăn uống không lành mạnh

Một chế độ ăn uống giàu calo, chất béo bão hòa, đường và tinh bột tinh chế có thể làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa béo phì. Các thực phẩm này làm cơ thể mất khả năng chuyển hóa năng lượng hiệu quả và gây tích tụ mỡ thừa. Thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh và đồ ngọt là những yếu tố phổ biến góp phần vào sự phát triển của béo phì do rối loạn chuyển hóa.

Lối sống ít vận động

Thiếu hoạt động thể chất làm giảm khả năng đốt cháy calo và tăng nguy cơ tích tụ mỡ. Khi cơ thể ít vận động, các cơ quan không hoạt động tối ưu, làm cho quá trình chuyển hóa năng lượng trở nên kém hiệu quả hơn. Những người ít vận động có xu hướng mắc các vấn đề về trao đổi chất, dễ bị béo phì do rối loạn chuyển hóa.

Di truyền và yếu tố gen

Gen di truyền cũng có ảnh hưởng đến khả năng chuyển hóa năng lượng của cơ thể. Một số người có thể di truyền những yếu tố làm giảm hiệu quả chuyển hóa chất béo, dẫn đến tình trạng tích tụ mỡ thừa và béo phì. Ngoài ra, yếu tố di truyền còn ảnh hưởng đến sự phát triển của các bệnh lý như tiểu đường và rối loạn mỡ máu, là những nguyên nhân gián tiếp gây béo phì.

Rối loạn hormone

Các vấn đề về hormone, đặc biệt là sự mất cân bằng giữa insulin, leptin (hormone điều chỉnh cảm giác no) và cortisol (hormone stress), có thể làm tăng cảm giác thèm ăn và giảm khả năng đốt cháy mỡ. Khi hormone này không hoạt động bình thường, cơ thể dễ dàng tích trữ mỡ thừa và dễ dàng bị béo phì do rối loạn chuyển hóa.

Stress và giấc ngủ kém

Stress mãn tính và giấc ngủ kém cũng là nguyên nhân gây rối loạn chuyển hóa dẫn đến béo phì. Khi cơ thể trong tình trạng căng thẳng kéo dài, mức cortisol tăng cao, làm giảm khả năng đốt cháy mỡ và gây tích tụ chất béo, đặc biệt là ở vùng bụng. Giấc ngủ không đủ hoặc chất lượng kém cũng làm ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa, làm cơ thể dễ dàng tích mỡ.

Giải pháp kiểm soát béo phì do rối loạn chuyển hóa

Quản lý cân nặng là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và bền bỉ. Để giảm béo phì do rối loạn chuyển hóa, bạn cần kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm:

• Chế độ ăn uống hợp lý: Lựa chọn thực phẩm ít calo, nhiều chất xơ, protein lành mạnh và giảm lượng đường, chất béo không tốt.
• Tập thể dục đều đặn: Vận động không chỉ giúp đốt cháy calo mà còn hỗ trợ quá trình chuyển hóa, giúp cơ thể sử dụng năng lượng hiệu quả hơn.
• Giấc ngủ đầy đủ: Cần ngủ đủ 7-8 giờ mỗi đêm để hỗ trợ quá trình chuyển hóa và giảm căng thẳng.
• Giảm stress: Các phương pháp thư giãn như yoga, thiền hoặc massage có thể giúp giảm căng thẳng, điều hòa hormone và cải thiện quá trình chuyển hóa.
• Sử dụng các chương trình giảm cân y khoa: Nếu cần, có thể tham khảo ý kiến bác sĩ và áp dụng các chương trình giảm cân y khoa để giúp điều chỉnh lại cơ chế chuyển hóa của cơ thể.

Như vậy, việc “bị béo phì do rối loạn chuyển hóa” không phải là điều không thể kiểm soát. Tuy nhiên, bạn cần sự kiên trì và các biện pháp kết hợp để đạt được hiệu quả giảm cân bền vững.

Nguồn tham khảo:

• https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/obesity/
• https://www.hsph.harvard.edu/magazine/magazine_article/obesity/
• https://medlineplus.gov/metabolicdisorders.html 
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/metabolic-disorders 
• https://www.pfizer.com/disease-and-conditions/metabolic-disorders 
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28585193/  
• https://www.news-medical.net/health/Obesity-and-metabolic-syndrome.aspx 

Đọc thêm:

• Cảnh giác nguy cơ rối loạn chuyển hoá tăng cân ở tuổi trung niên