Một con muỗi đậu trên tay, đốt bạn rồi hút máu. Sau đó, bạn bị ngứa kèm vết sưng đỏ. Chỗ sưng đó là dấu hiệu cho thấy bạn đang được bảo vệ bởi hệ miễn dịch.
Hệ miễn dịch là mạng lưới tế bào, mô và cơ quan điều phối sự phòng vệ của cơ thể để chống lại nhiễm khuẩn, ốm đau và bệnh tật. Không có hệ miễn dịch, bạn sẽ phơi nhiễm với hàng tỉ vi khuẩn, vi rút và chất độc. Khi đó, một vết cắt nhỏ hay một cơn cảm lạnh cũng có thể gây chết người.
Hệ miễn dịch dựa vào hàng triệu tế bào máu trắng để phòng vệ, được gọi là bạch cầu. Bạch cầu sinh ra từ tủy xương, di chuyển đến máu và hệ thống bạch huyết.
Cơ thể có khoảng 4,000 đến 11,000 tế bào bạch cầu trong mỗi micro lít máu. Bạch cầu làm việc như những nhân viên bảo vệ, liên tục kiểm tra máu, mô và các cơ quan để kịp thời phát hiện dấu hiệu đáng ngờ.
Hệ thống này chủ yếu dựa vào các dấu hiệu gọi là kháng nguyên. Các dấu vết phân tử và những chất lạ khác tiết lộ sự hiện diện của những kẻ xâm lăng. Ngay khi bạch cầu phát hiện ra chúng, chỉ mất vài phút để cơ thể kích hoạt phản ứng miễn dịch nhằm tự vệ.
Các mối nguy hại với cơ thể rất nhiều, do đó phản ứng miễn dịch cũng phải thích nghi phù hợp. Nghĩa là cơ thể cần dựa vào nhiều loại bạch cầu khác nhau để giải quyết các mối đe dọa theo nhiều cách khác nhau.
Tế bào bạch cầu được phân thành 2 nhóm: Thực bào và tế bào bạch huyết (lympho).
Thực bào tạo phản ứng miễn dịch bằng cách gửi các đại thực bào và tế bào đuôi gai đến máu. Trong vòng tuần hoàn đó, nó tiêu diệt mọi tế bào lạ nào mà nó gặp, đồng thời truyền thông tin này đến nhóm tế bào chủ thứ hai để bố trí phòng thủ, gọi là tế bào bạch huyết.
Tế bào bạch huyết gọi là tế bào T (hoặc tế bào lympho) sau khi nhận thông tin từ thực bào sẽ đi tìm các tế bào mà cơ thể đã nhiễm khuẩn và nhanh chóng tiêu diệt chúng.
Trong quá trình hoạt động, hệ thống phòng thủ này dùng thông tin thu thập được từ những kháng nguyên đặc biệt để bắt đầu sản xuất những protein đặc biệt, gọi là kháng thể.
Điều cốt lõi nhất của hệ miễn dịch là: Mỗi kháng nguyên sẽ có một kháng thể đặc biệt, hoạt động như một ổ khóa và chìa, giúp hủy diệt tế bào lạ cho đến khi mối đe dọa bị trung hòa. Thông thường, một phản ứng miễn dịch sẽ tiệt trừ một mối đe dọa trong khoảng vài ngày.
Khi việc này đang diễn ra, các triệu chứng như sốt cao và sưng sẽ giúp ích cho phản ứng miễn dịch. Lý do là một cơ thể ấm sẽ hạn chế sinh sôi và lây lan của vi khuẩn và vi rút, bởi chúng nhạy cảm với nhiệt độ. Các tế bào tổn thương sẽ tiết ra hóa chất làm chất lỏng rò rỉ vào các mô xung quanh, gây sưng, viêm. Những vị trí này sẽ thu hút các thực bào đến để tiêu hủy những kẻ xâm lăng.
Ngoài ngăn cản các mối đe dọa tiềm tàng, qua thời gian, hệ thống miễn dịch còn nâng cấp khả năng miễn dịch lâu dài, bằng cách dùng thông tin đó để nhận ra kẻ xâm lăng trong tương lai. Khi mối đe dọa ghé lại, tế bào có thể triển khai nhanh gọn kháng thể đúng để giải quyết nó trước khi nó ảnh hưởng đến nhiều tế bào hơn.
Một hệ miễn dịch khỏe mạnh đẩy lùi thành công khoảng 300 cơn cảm lạnh và vô số các bệnh lây nhiễm tiềm tàng khác trong suốt cuộc đời.
Tuy nhiên, không phải lúc nào hệ miễn dịch cũng làm việc hiệu quả. Ở người mắc bệnh tự miễn, hệ miễn dịch có thể bị ‘đánh lừa’, khiến nó tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh hoàn hảo.
Sự rối loạn của hệ miễn dịch có thể gây viêm khớp, tiểu đường loại 1, đa xơ cứng,…
Không có hệ miễn dịch, những mối đe dọa về sức khỏe sẽ leo thang nguy hiểm, có thể ảnh hưởng đến tính mạng. Hãy bảo vệ hệ miễn dịch để có một cuộc sống an toàn.