/Sống khỏe và trường thọ/Chống lão hóa/Tế bào thần kinh ở người sinh ra và mất đi thế nào? Vì sao nó không sinh sản thêm?

Tế bào thần kinh ở người sinh ra và mất đi thế nào? Vì sao nó không sinh sản thêm?

Tế bào thần kinh, hay nơ-ron, đóng vai trò thiết yếu trong việc điều khiển hoạt động cơ thể và truyền thông tin. Khác với nhiều loại tế bào khác, nơron ở người hầu như không tự tái tạo sau khi trưởng thành. Vì vậy, câu hỏi về sự sinh ra và mất đi của tế bào thần kinh ở người đã thu hút sự chú ý lớn trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học thần kinh, với hy vọng mở ra hướng điều trị cho các bệnh liên quan đến suy giảm nơron.

1. Vòng đời của tế bào thần kinh ở người diễn ra như thế nào? Đặc điểm của nó là gì?

Vòng đời của tế bào thần kinh ở người diễn ra qua các giai đoạn từ phát triển, hoạt động đến lão hóa và chết đi, với nhiều đặc điểm riêng biệt về thời gian và tốc độ.

  • Phát triển và hình thành:
    • Tế bào thần kinh được hình thành chủ yếu trong giai đoạn phôi thai và những năm đầu đời. Trong thời kỳ này, tốc độ sinh sản và phát triển của các nơron diễn ra rất nhanh, giúp thiết lập mạng lưới thần kinh cơ bản cho cơ thể.
  • Hoạt động và duy trì:
    • Khi đã hình thành đầy đủ, các tế bào thần kinh chuyển sang giai đoạn hoạt động. Ở đây, chúng thực hiện chức năng truyền tải và xử lý thông tin giữa các cơ quan trong cơ thể. Đặc điểm đáng chú ý là nơ-ron có tuổi thọ rất dài; nhiều tế bào có thể tồn tại suốt đời người. Tốc độ hoạt động của tế bào thần kinh rất nhanh, nhờ các xung điện truyền qua các sợi thần kinh với tốc độ lên tới vài trăm km/h.
  • Lão hóa và chết đi:
    • Dù không có khả năng tự tái tạo, nhưng theo thời gian, nơ-ron sẽ dần bị lão hóa. Các yếu tố như stress oxy hóa, quá trình viêm, và tổn thương tích lũy sẽ làm suy giảm chức năng và dẫn đến sự chết đi của các nơ-ron. Sự suy giảm này thường diễn ra chậm, kéo dài hàng chục năm, góp phần vào quá trình lão hóa tự nhiên và sự phát triển của các bệnh thần kinh như Alzheimer.

Tế bào thần kinh ở người có những đặc điểm nổi bật về tuổi thọ, tốc độ hoạt động và khả năng tái tạo. Trước hết, nơron có tuổi thọ rất dài, nhiều tế bào có thể tồn tại suốt đời mà không được thay mới. Điều này cho phép chúng duy trì các kết nối quan trọng trong hệ thần kinh qua nhiều năm, nhưng cũng khiến cơ thể dễ bị ảnh hưởng khi xảy ra tổn thương. 

Ngoài ra, tốc độ truyền dẫn tín hiệu của tế bào thần kinh rất nhanh, nhờ vào các xung điện di chuyển qua các sợi thần kinh với tốc độ lên tới vài trăm km/h, giúp cơ thể phản ứng kịp thời trước các kích thích. Tuy nhiên, điểm hạn chế lớn nhất của tế bào thần kinh là khả năng tái tạo rất thấp sau khi trưởng thành. Trừ một số khu vực đặc biệt trong não như vùng hải mã có thể sản sinh nơron mới, phần lớn các tế bào thần kinh không thể phục hồi sau tổn thương, dẫn đến những tác động lâu dài đối với sức khỏe thần kinh.

tế bào thần kinh ở người
Vòng đời của tế bào thần kinh

2. Giải thích tại sao tế bào thần kinh không sinh sản?

Tại sao tế bào thần kinh không sinh sản? Tế bào thần kinh neuron không có khả năng sinh sản thêm sau khi trưởng thành là do các đặc điểm và chức năng chuyên biệt của chúng trong hệ thần kinh. Trước hết, nơron có cấu trúc phức tạp với các sợi nhánh và sợi trục dài, giúp chúng liên kết chặt chẽ và truyền tải thông tin nhanh chóng trong toàn bộ hệ thần kinh. Để giữ vững sự kết nối phức tạp này, các tế bào thần kinh cần duy trì tính ổn định và liên tục, do đó không thể phân chia hay tái tạo như những loại tế bào khác.

Bên cạnh đó, các nơron không có các thành phần di động cần thiết cho quá trình phân chia tế bào, chẳng hạn như trung thể, vốn là cấu trúc quan trọng trong việc tách nhiễm sắc thể trong quá trình phân bào. Khi đã phân hóa để thực hiện chức năng thần kinh, nơron mất đi khả năng phân chia nhằm đảm bảo không làm gián đoạn hệ thống liên kết và chức năng truyền tín hiệu phức tạp. Chính vì vậy, thay vì tái tạo bằng cách phân chia, các tế bào thần kinh phải dựa vào các cơ chế khác để sửa chữa tổn thương nhỏ hoặc thích nghi với sự thoái hóa theo thời gian.

3. Làm sao để ngăn chặn sự sụt giảm của tế bào thần kinh theo tuổi để bảo vệ chức năng não bộ?

Để ngăn chặn sự sụt giảm tế bào thần kinh theo tuổi và bảo vệ chức năng não bộ, bạn có thể áp dụng các phương pháp khoa học đã chứng minh hiệu quả. Dưới đây là một số biện pháp bạn có thể thực hiện:

3.1. Dinh dưỡng hợp lý

  • Axit béo Omega-3: Có trong cá hồi, cá thu và hạt chia. Omega-3 giúp bảo vệ tế bào thần kinh và tăng cường khả năng kết nối của chúng.
  • Chất chống oxy hóa: Các chất như vitamin E, C và flavonoid (có trong quả việt quất, cam và trà xanh) giúp bảo vệ tế bào khỏi tác động của các gốc tự do.
  • Vitamin nhóm B: B6, B12 và folate giúp giảm mức homocysteine trong máu, từ đó giảm nguy cơ thoái hóa thần kinh.

3.2. Rèn luyện trí não

  • Đọc sách, giải ô chữ và học ngôn ngữ mới: Các hoạt động này kích thích sự phát triển của các kết nối thần kinh và giúp não luôn ở trạng thái “vận động”.
  • Chơi nhạc cụ hoặc tham gia các hoạt động sáng tạo: Những hoạt động này giúp tăng cường tính linh hoạt của não, đồng thời phát triển các khu vực chịu trách nhiệm về trí nhớ và khả năng giải quyết vấn đề.

3.3 Tập thể dục đều đặn

  • Tập aerobic: Các bài tập như đi bộ nhanh, bơi lội và đạp xe giúp tăng cường tuần hoàn máu đến não, cung cấp oxy và dinh dưỡng cho tế bào thần kinh.
  • Tập yoga hoặc thiền: Những bài tập này giúp giảm stress và cân bằng hormone, giảm nguy cơ teo não do căng thẳng mãn tính.

3.4. Giấc ngủ chất lượng

  • Giấc ngủ giúp cơ thể phục hồi và loại bỏ các chất độc hại trong não tích tụ trong ngày. Ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm là lý tưởng cho sức khỏe não bộ.
tế bào thần kinh ở người
Giấc ngủ giúp cơ thể phục hồi và loại bỏ các chất độc hại trong não tích tụ trong ngày

3.5. Giảm căng thẳng

  • Thực hành các phương pháp thư giãn như hít thở sâu, thiền và mindfulness. Căng thẳng kéo dài làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh, vì vậy việc kiểm soát stress rất quan trọng.

3.6. Tránh các chất có hại

  • Giảm uống rượu và tránh xa chất kích thích: Các chất này có thể làm tổn thương tế bào não và dẫn đến suy giảm chức năng thần kinh theo thời gian.
  • Không hút thuốc lá: Hút thuốc làm giảm lưu lượng máu tới não, đồng thời gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm cho não và hệ thần kinh.

3.7. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

  • Theo dõi các bệnh có thể ảnh hưởng tới não bộ như huyết áp cao, tiểu đường và cholesterol. Kiểm soát các yếu tố này giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi nguy cơ suy thoái sớm.

Những thói quen trên không chỉ giúp bảo vệ tế bào thần kinh mà còn duy trì sức khỏe toàn diện, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống khi bạn già đi.

Tóm lại, qua bài viết trên chúng ta hiểu hơn về tế bào thần kinh là gì và tế bào thần kinh có chức năng gì. Ngoài ra, quá trình hình thành và thoái hóa của chúng chịu ảnh hưởng lớn từ yếu tố di truyền, môi trường sống và lối sống hàng ngày. Ở một mức độ nhất định, cơ thể có khả năng tạo ra các tế bào thần kinh mới nhờ quá trình sinh neurogenesis, đặc biệt là ở các vùng như vùng hồi hải mã – nơi chịu trách nhiệm về trí nhớ và học hỏi. Tuy nhiên, theo thời gian và tuổi tác, khả năng này suy giảm, kèm theo là sự mất mát tế bào thần kinh do thoái hóa thần kinh tự nhiên.

Để duy trì và bảo vệ sức khỏe não bộ, việc áp dụng các biện pháp dinh dưỡng lành mạnh, rèn luyện trí não, tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc, kiểm soát căng thẳng và tránh các chất gây hại là những yếu tố quan trọng. Nhờ đó, chúng ta có thể hỗ trợ quá trình tái tạo tế bào thần kinh và ngăn ngừa sự thoái hóa, giữ cho não bộ luôn minh mẫn và chức năng thần kinh ổn định qua các giai đoạn của cuộc đời.

Tài liệu tham khảo: Labxchange.org, Ninds.nih.gov, Ncbi.nlm.nih.gov, Msdmanuals.com, Pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

Nhận bản tin hàng tháng

Chúng tôi sẽ gửi cho bạn thông tin mới nhất để giúp bạn chủ động chăm sóc và quản lý sức khỏe của mình.

Thank you for subscribing to the newsletter.

Oops. Something went wrong. Please try again later.

Nguyễn Thị Thu Uyên

Nguyễn Thị Thu Uyên

Trường học và Bệnh viện là nơi tôi đã dành nhiều thời gian để nghiên cứu và thực hành nhằm xây dựng nền tảng kiến thức vững chắc. Với sự nỗ lực không ngừng trong học tập và cập nhật những tiến bộ, y văn mới nhất, tôi luôn giữ cho mình một tư duy cởi mở và linh hoạt trước những thay đổi liên tục trong ngành. Kinh nghiệm làm việc giúp tôi hiểu sâu sắc về các khía cạnh chuyên môn, từ các thuật ngữ phức tạp đến những quy trình y học tinh vi. Tuy nhiên, tôi nhận ra rằng những kiến thức này thường quá khó tiếp cận với nhiều người vì tính khô khan và phức tạp của chúng. Trên cương vị là một nhân viên y tế, điều này đã thôi thúc tôi tìm kiếm một cách tiếp cận mới, biến những kiến thức y khoa phức tạp trở nên dễ hiểu và gần gũi hơn với mọi người. Viết lách chính là công cụ mà tôi chọn để thực hiện mục tiêu này. Tôi không chỉ coi viết là một phương tiện để truyền đạt thông tin, mà còn là một cách để kết nối với độc giả, người bệnh và giúp họ tiếp cận kiến thức y khoa một cách nhẹ nhàng, tự nhiên. Tôi luôn cố gắng biến những thuật ngữ y học khó hiểu thành những câu chuyện dễ nhớ, mang tính thực tiễn cao.

Bình luận

Hãy cho chúng tôi biết ý kiến của bạn

Có Thể Bạn Quan Tâm