Bệnh Alzheimer có thể khiến não bộ của bạn thay đổi hoàn toàn theo một cách độc hại, với sự suy giảm khả năng giao tiếp, não teo nhỏ, khó tập trung và mất trí.
Trong cơ thể khỏe mạnh, mọi cảm giác, chuyển động, suy nghĩ, ký ức và cảm xúc đều là kết quả của các tín hiệu được truyền qua hàng tỷ tế bào thần kinh trong não (hay còn gọi là neuron). Các neuron này liên tục giao tiếp với nhau thông qua các tín hiệu điện chạy dọc sợi trục (axon), từ đó giải phóng các chất hóa học qua các khe nhỏ để kết nối với các neuron lân cận.
Các tế bào khác trong não, như astrocytes và microglia, có vai trò dọn dẹp các mảnh vụn và giữ cho neuron luôn khỏe mạnh. Tuy nhiên, trong trường hợp mắc bệnh Alzheimer – dạng sa sút trí tuệ cơ bản nhất – sự cân bằng này bị phá hủy bởi những thay đổi độc hại trong não.
Những thay đổi độc hại trong não liên quan đến Alzheimer
Những thay đổi trong não của người mắc Alzheimer có thể bắt đầu từ nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ trước khi các dấu hiệu sa sút trí tuệ đầu tiên xuất hiện. Các nhà khoa học tin rằng hai loại protein, beta-amyloid và tau, đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
- Beta-amyloid: Protein này hình thành các mảng bám giữa các neuron.
- Tau: Khi trở nên bất thường, protein tau tích tụ và hình thành các búi rối bên trong neuron.
Khi mức độ beta-amyloid đạt đến ngưỡng nguy hiểm, tau nhanh chóng lan rộng khắp não. Tuy nhiên, ngoài tau và beta-amyloid, các yếu tố khác cũng có thể góp phần vào sự tiến triển của Alzheimer:
- Hệ mạch máu: Có thể không cung cấp đủ máu và chất dinh dưỡng cho não.
- Thiếu glucose: Não có thể thiếu nguồn năng lượng cần thiết để hoạt động.
- Viêm mãn tính: Các tế bào microglia không còn hiệu quả trong việc dọn dẹp mảnh vụn, trong khi astrocytes phản ứng quá mức với tình trạng này.
Khi các neuron mất khả năng giao tiếp và chết dần, não bắt đầu teo nhỏ, đặc biệt ở vùng hippocampus – khu vực quan trọng đối với việc học tập và ghi nhớ.
Triệu chứng và tác động của Alzheimer
Người mắc Alzheimer ban đầu có thể gặp các vấn đề về:
- Ký ức: Quên mất các sự kiện gần đây hoặc những gì họ vừa làm.
- Quyết định: Khó khăn trong việc đưa ra quyết định.
- Ngôn ngữ: Gặp vấn đề khi tìm từ ngữ phù hợp.
Khi bệnh tiến triển, ngày càng nhiều neuron chết, dẫn đến việc mất khả năng suy nghĩ, ghi nhớ, đưa ra quyết định và cuối cùng là không thể tự chăm sóc bản thân.
Nghiên cứu và giải pháp tiềm năng chữa Alzheimer hiệu quả
Việc hiểu sâu hơn về các cơ chế phân tử và tế bào, cũng như cách chúng tương tác, là chìa khóa để phát triển các liệu pháp hiệu quả.
Những tiến bộ gần đây bao gồm:
- Hình ảnh não bộ: Quan sát được sự hình thành và lan rộng của mảng bám và búi rối trong não sống.
- Dấu hiệu sinh học trong máu và dịch cơ thể: Giúp xác định thời điểm bệnh khởi phát và tiến triển.
- Gen di truyền: Hiểu rõ hơn về cách gen ảnh hưởng đến các con đường sinh học của bệnh.
Các giải pháp đang được thử nghiệm bao gồm:
- Thuốc giảm hoặc loại bỏ protein tau và amyloid.
- Liệu pháp nhắm đến hệ mạch máu, chuyển hóa glucose, và giảm viêm.
- Can thiệp lối sống: Chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, và các hoạt động xã hội giúp tăng cường sức khỏe não bộ.
Nghiên cứu về Alzheimer đang tiến triển nhanh chóng. Với những hiểu biết và phương pháp mới, chúng ta ngày càng gần hơn với việc làm chậm, thậm chí ngăn ngừa sự tàn phá của căn bệnh này, mang lại hy vọng cho hàng triệu người trên toàn thế giới.
Nội dung này được Việt hóa từ video How Alzheimer’s Changes the Brain trên kênh Youtube National Institute on Aging.