Sự tích tụ sắc tố Lipofuscin ở não người trong quá trình lão hóa

Lão hóa là một tình trạng này gây nhiều ảnh hưởng đến trí nhớ, nhận thức, tinh thần cũng như khả năng làm việc và sinh hoạt của người cao tuổi. Một trong những thay đổi hình thái nổi bật nhất ở tế bào thần kinh trong quá trình lão hóa bình thường là sự tích tụ các tập hợp lipofuscin. Vậy Lipofuscin là gì và sự tích tụ sắc tố lipofuscin ở não người cao tuổi trong quá trình lão hoá diễn ra như thế nào?

1. Lipofuscin là gì?

Lipofuscin là một chất đa hình bao gồm các hạt sắc tố màu vàng nâu dạng hạt bao gồm các chất cặn chứa lipid của quá trình tiêu hóa lysosome, có tính tự huỳnh quang và tích tụ trong nhiều mô trong quá trình lão hóa. Sự tích tụ quá mức của lipofuscin có thể làm suy yếu chức năng tế bào thiết yếu và do đó góp phần gây ra nhiều bệnh liên quan đến tuổi tác, bao gồm lão hoá não hay thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD).

Các tế bào sau nguyên phân, chẳng hạn như tế bào thần kinh, tế bào cơ tim, sợi cơ xương và tế bào biểu mô sắc tố võng mạc (RPE), theo thời gian sẽ tích tụ dần dần một vật liệu màu nâu vàng, tự huỳnh quang, dày đặc điện tử gọi là lipofuscin.

Lipofuscin thường được gọi là sắc tố tuổi tác và được coi là dấu hiệu của lão hóa . Điều này không chỉ vì lượng lipofuscin tăng theo tuổi mà còn quan trọng hơn vì tốc độ tích tụ lipofuscin tương quan tiêu cực với tuổi thọ. Tức là tốc độ tích tụ lipofuscin càng cao, tuổi thọ của bạn sẽ kém đi.

2. Sự tích tụ sắc tố lipofuscin ở não người trong quá trình lão hóa

Sự tích tụ lipofuscin theo độ tuổi trong các tế bào não là một trong những đặc điểm nhất quán nhất của quá trình lão hóa. Các hạt lipofuscin có thể phát hiện được trong một tỷ lệ nhỏ các tế bào thần kinh trong não của trẻ nhỏ nhưng trở nên dồi dào hơn đáng kể và dần dần trong khoảng từ thập kỷ thứ hai đến thập kỷ thứ chín của cuộc đời. Sự gia tăng liên quan đến độ tuổi này về lượng lipofuscin tuyệt đối trong các tế bào não đi kèm với những thay đổi trong thành phần sinh hóa của nó, thúc đẩy quá trình lão hoá não xảy ra nhanh hơn. 

Sự tích tụ lipofuscin trong não người không đồng nhất nhưng thể hiện xu hướng đặc biệt đối với một số khu vực nhất định. Lipofuscin có mặt trong hầu hết mọi loại tế bào thần kinh nhưng phổ biến nhất ở các tế bào thần kinh lớn nhất. Nó nổi bật ở các vùng não và tủy sống liên quan đến việc khởi tạo, theo dõi và kiểm soát chuyển động, bao gồm nhân trám dưới, nhân răng cưa của tiểu não, cầu nhạt và các tế bào thần kinh vận động ở sừng trước của tủy sống và thân não. Các chất sau trực tiếp chi phối các cơ và cung cấp các tín hiệu cần thiết cho chuyển động tự nguyện của khuôn mặt, mắt, chân tay và thân mình. Lượng lipofuscin tăng theo tuổi ở vỏ não. Ngược lại, các tế bào thần kinh ở một số vùng não dường như có khả năng chống lại sự tích tụ lipofuscin liên quan đến tuổi tác, bao gồm các tế bào thần kinh ở một số vùng của vùng dưới đồi liên quan đến cân bằng chất lỏng và kiểm soát tim mạch.

3. Làm cách nào để cải thiện tình trạng tích tụ sắc tố lipofuscin

Lipofuscin là một loại sắc tố lão hóa thường tích tụ trong tế bào, đặc biệt là ở tế bào thần kinh gây nhiều ảnh hưởng đối với sức khoẻ và tuổi thọ của con người. Dưới đây là một số cách có thể giúp cải thiện tình trạng tích tụ sắc tố lipofuscin bạn có thể tự thực hiện:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Tăng cường thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như trái cây, rau củ, hạt, và ngũ cốc nguyên hạt. Các chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và có thể làm chậm quá trình lão hóa.
• Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất có thể giúp cải thiện sức khỏe tế bào và giảm sự tích tụ lipofuscin. Tập aerobic, yoga, hoặc thể dục nhịp điệu đều có lợi.
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể gây ra tổn thương tế bào. Thực hành thiền, yoga, hoặc các kỹ thuật thư giãn khác có thể giúp giảm căng thẳng.

• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi và sửa chữa tế bào. Đảm bảo bạn có đủ giấc ngủ chất lượng.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Điều này giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe có thể góp phần vào sự tích tụ lipofuscin.
• Thực hiện các cách giúp trẻ hóa hệ thần kinh và làm chậm lão hóa hệ thần kinh từ sớm là cách an toàn để dự phòng tình trạng tích tụ sắc tố lipofuscin.

Qua bài viết trên đã giúp bạn tìm hiểu vấn đề lipofuscin là gì và các cách hạn chế tình trạng tích tụ lipofuscin nhằm nâng cao sức khỏe não bộ và nhiều cơ quan khác. Lão hoá gây ra nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe, thể chất, tinh thần cũng như tuổi thọ của con người. Vì vậy, việc chủ động thực hiện sớm các biện pháp trẻ hoá hệ thần kinh, làm chậm lão hoá hệ thần kinh cũng như lão hoá cơ thể là điều cần thiết giúp bạn sống khỏe và sống thọ hơn.

Tài liệu tham khảo: Science.org, Sciencedirect.com