/Sống khỏe và trường thọ/Giảm cân/Tại sao chất béo cung cấp nhiều năng lượng cho cơ thể?

Tại sao chất béo cung cấp nhiều năng lượng cho cơ thể?

Trong ba nhóm dinh dưỡng chính, carbohydrate, protein và chất béo, chất béo nổi bật như một nguồn năng lượng dài hạn và bền vững, giúp cơ thể duy trì hoạt động hiệu quả trong suốt cả ngày. Vậy tại sao ăn chất béo tăng năng lượng hơn carbohydrate và protein? Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần tìm hiểu về cơ chế chuyển hóa và vai trò sinh lý của chất béo trong cơ thể.

1. Chất béo là gì và vai trò đối với cơ thể?

Chất béo là một trong những thành phần không thể thiếu trong chế độ ăn uống của con người. Về bản chất, chất béo là hợp chất hữu cơ bao gồm các acid béo và glycerol. Chất béo không chỉ có vai trò cung cấp năng lượng, chất béo còn tham gia vào nhiều chức năng sinh học khác, bao gồm:

  • Dự trữ năng lượng dài hạn: Khác với carbohydrate, chất béo có thể được tích trữ dưới dạng mô mỡ và cung cấp năng lượng cho cơ thể trong thời gian dài. Khi nguồn carbohydrate cạn kiệt, cơ thể sẽ chuyển sang sử dụng chất béo như một nguồn năng lượng chính, giúp duy trì hoạt động, đặc biệt trong các tình huống như nhịn ăn hoặc hoạt động thể lực kéo dài. 
  • Hỗ trợ chức năng tế bào: Chất béo là một thành phần chính của màng tế bào, giúp duy trì tính toàn vẹn và chức năng của tế bào.
  • Cách nhiệt và bảo vệ cơ thể: Mỡ dưới da và xung quanh các cơ quan giúp giữ ấm và bảo vệ cơ thể khỏi tổn thương vật lý.
  • Hấp thụ vitamin: Tăng khả năng hấp thụ của các loại vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E, và K,
  • Tham gia vào quá trình trao đổi chất: Chất béo giúp khởi động các phản ứng hóa học quan trọng trong cơ thể, ảnh hưởng đến sự phát triển, chức năng sinh sản và các khía cạnh khác của trao đổi chất.

Tóm lại, chất béo không chỉ là nguồn năng lượng dồi dào mà còn đóng vai trò thiết yếu trong nhiều chức năng sinh học của cơ thể, từ việc duy trì cấu trúc tế bào đến việc hỗ trợ sự phát triển và hoạt động của các cơ quan. Do đó, việc bổ sung chất béo hợp lý trong chế độ ăn uống là rất quan trọng để duy trì sức khỏe tổng thể.

ăn chất béo tăng năng lượng
Các thực phẩm chứa chất béo tốt cho sức khỏe

2. Tại sao chất béo cung cấp nhiều năng lượng hơn carbohydrate và protein? 

Khi nói về năng lượng mà cơ thể nhận được từ thức ăn, chúng ta thường nói đến đơn vị calo. Với mỗi gam carbohydrate và mỗi gam protein sẽ cung cấp khoảng 4 calo. Tuy nhiên, với mỗi gram chất béo, cung cấp tới 9 calo – hơn gấp đôi so với carbohydrate và protein. Điều này dẫn đến chất béo trở thành nguồn năng lượng cao hơn nhiều so với hai chất dinh dưỡng còn lại.

Ngoài ra, chất béo còn có khả năng dự trữ năng lượng tuyệt vời. Trong khi cơ thể chỉ có thể dự trữ một lượng glycogen (dạng dự trữ của carbohydrate) trong gan và cơ bắp, thì chất béo có thể được dự trữ dưới dạng mô mỡ khắp cơ thể, từ đó cung cấp nguồn năng lượng dài hạn khi cần thiết.

3. Cơ chế chuyển hóa chất béo thành năng lượng

Ăn chất béo tăng năng lượng nhờ tham gia vào quá trình sản xuất năng lượng dưới dạng ATP (Adenosine Triphosphate), giúp duy trì hoạt động trong thời gian dài, đặc biệt khi carbohydrate hạn chế. Quá trình chuyển hóa phức tạp này diễn ra chủ yếu trong tế bào. Cơ chế chuyển hóa chất béo như sau: 

Khi cơ thể cần năng lượng, đặc biệt trong các hoạt động thể lực kéo dài, triglyceride – dạng dự trữ chính của chất béo sẽ được phân giải thành acid béo tự do và glycerol. Quá trình này, gọi là phân giải lipid. 

Sau khi được giải phóng, glycerol đi vào con đường phân giải đường dưới dạng DHAP (dihydroxyacetone phosphate) để tạo năng lượng hoặc chuyển hóa thành glucose, phục vụ nhu cầu năng lượng của cơ thể. Trong khi đó, acid béo tự do sẽ được vận chuyển vào ty thể của tế bào, nơi chúng trải qua quá trình beta (β)-oxy hóa. Tại đây, acid béo được chuyển hóa thành acetyl CoA, một phân tử quan trọng tham gia vào chu trình Kreb. Trong chu trình này, acetyl CoA được sử dụng để sản xuất ATP, là đơn vị năng lượng chính mà cơ thể sử dụng cho các hoạt động sống, giúp duy trì năng lượng bền vững cho cơ thể, đặc biệt trong các hoạt động kéo dài.

Ngoài ra, nếu acetyl CoA dư thừa hoặc không nhận đủ glucose từ chế độ ăn, nó sẽ chuyển hóa thành thể ketone, cung cấp năng lượng thay thế khi thiếu glucose, như trong tình trạng đói hoặc tiểu đường. Quá trình này không chỉ cho phép cơ thể duy trì hoạt động liên tục mà còn chứng minh rằng chất béo có vai trò thiết yếu trong việc duy trì năng lượng bền vững, giúp cơ thể hoạt động hiệu quả ngay cả trong những điều kiện khan hiếm carbohydrate.

ăn chất béo tăng năng lượng
Chất béo góp phần tạo ra ATP, nguồn năng lượng cho cơ thể

4. Lợi ích và hạn chế của việc sử dụng chất béo để cung cấp năng lượng 

Ăn chất béo tăng năng lượng và cung cấp nguồn dự trữ dồi dào cho cơ thể, giúp duy trì năng lượng lâu dài. Tuy nhiên, chuyển hóa chất béo lâu hơn và tiêu thụ quá nhiều có thể gây nguy cơ sức khỏe. Hiểu rõ lợi ích và hạn chế này sẽ giúp bạn sử dụng chất béo hiệu quả trong chế độ ăn uống.

Lợi ích

  • Cung cấp năng lượng lâu dài: Nhờ khả năng dự trữ tốt và quá trình chuyển hóa chậm, chất béo giúp duy trì mức năng lượng ổn định trong thời gian dài. 
  • Năng lượng cao: Chỉ cần một lượng nhỏ chất béo, cơ thể có thể nhận được lượng calo lớn, giúp giảm nhu cầu tiêu thụ thường xuyên.

Hạn chế

  • Chuyển hóa chậm: Cơ thể cần nhiều thời gian hơn để phân giải và sử dụng chất béo, do đó quá trình chuyển hóa chất béo thành năng lượng diễn ra chậm, khiến chất béo không phải là cách tăng năng lượng nhanh nhất. Trong khi đó, carbohydrate có thể được chuyển hóa nhanh chóng, giúp cung cấp năng lượng tức thì cho các hoạt động đòi hỏi mức năng lượng cao trong thời gian ngắn.
  • Nguy cơ sức khỏe nếu tiêu thụ quá mức: Mặc dù chất béo cung cấp năng lượng cao nhưng việc tiêu thụ quá nhiều có thể dẫn đến thừa cân và các bệnh liên quan như tiểu đường, bệnh tim mạch và tăng huyết áp.

Để tăng năng lượng một cách bền vững, việc duy trì một chế độ ăn uống cân bằng và hợp lý là điều cần thiết. Sử dụng chất béo để cung cấp năng lượng là một phương pháp hiệu quả nếu bạn hiểu rõ cơ chế chuyển hóa của nó và tiêu thụ chúng một cách có kiểm soát. Quan trọng hơn, bạn cần chủ động chăm sóc sức khỏe từ sớm để duy trì thể lực, trí óc minh mẫn và kéo dài tuổi thọ.

Việc chăm sóc sức khỏe từ sớm và theo dõi chế độ dinh dưỡng sẽ giúp bạn có một cuộc sống khỏe mạnh và lâu dài. Nếu có bất kỳ vấn đề gì về sức khỏe, việc tìm hiểu và tìm kiếm giải pháp điều trị sớm là điều cần thiết để sống khỏe, minh mẫn, trường thọ.

Nguồn: biobeat.nigms.nih.gov – msdmanuals.com – bio.libretexts.org

Nhận bản tin hàng tháng

Chúng tôi sẽ gửi cho bạn thông tin mới nhất để giúp bạn chủ động chăm sóc và quản lý sức khỏe của mình.

Thank you for subscribing to the newsletter.

Oops. Something went wrong. Please try again later.

Nguyễn Thị Tiến Mỹ

Nguyễn Thị Tiến Mỹ

Bình luận

Hãy cho chúng tôi biết ý kiến của bạn

Có Thể Bạn Quan Tâm