Trí tuệ nhân tạo trong nghiên cứu sức khỏe tâm thần: Nghiên cứu mới của WHO về ứng dụng và thách thức

Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong các dịch vụ và nghiên cứu sức khỏe tâm thần có tiềm năng, nhưng một nghiên cứu của WHO công bố năm 2023 phát hiện ra những hạn chế đáng kể, có thể cho thấy sự thúc đẩy quá nhanh các mô hình AI mới mà chưa được đánh giá khả năng áp dụng trong thế giới thực. 

Cách AI có thể hỗ trợ các dịch vụ sức khỏe tâm thần

Vào năm 2021, hơn 150 triệu người ở Khu vực Châu Âu của WHO đang sống chung với một tình trạng sức khỏe tâm thần. Trong vài năm gần đây, đại dịch COVID-19 đã làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. Mọi người ít có khả năng tiếp cận các dịch vụ, và sự gia tăng căng thẳng, điều kiện kinh tế bất lợi, xung đột và bạo lực đã cho thấy mức độ dễ tổn thương của sức khỏe tâm thần.

Song song đó, AI đang tạo ra một cuộc cách mạng trong y học và chăm sóc sức khỏe. AI được xem như một công cụ mới trong việc lập kế hoạch các dịch vụ sức khỏe tâm thần, cũng như trong việc xác định và theo dõi các vấn đề sức khỏe tâm thần ở các cá nhân và quần thể. Các công cụ do AI dẫn dắt có thể sử dụng dữ liệu chăm sóc sức khỏe số hóa – được cung cấp dưới nhiều dạng, bao gồm hồ sơ sức khỏe điện tử, hình ảnh y khoa và ghi chú lâm sàng viết tay – để tự động hóa các nhiệm vụ, hỗ trợ các bác sĩ lâm sàng và làm sâu sắc thêm sự hiểu biết về nguyên nhân của các rối loạn phức tạp.

Kế hoạch hành động sức khỏe số khu vực của WHO cho Khu vực Châu Âu 2023–2030, được khởi động vào tháng 9 năm 2022, cũng nhận thấy cần có đổi mới trong phân tích dự đoán để cải thiện sức khỏe thông qua dữ liệu lớn và AI.

“Với việc ngày càng sử dụng AI trong chăm sóc sức khỏe, việc đánh giá tình trạng ứng dụng AI hiện tại trong nghiên cứu sức khỏe tâm thần là rất cần thiết để cung cấp thông tin về các xu hướng, khoảng trống, cơ hội và thách thức,” Tiến sĩ David Novillo-Ortiz, Cố vấn Khu vực về Dữ liệu và Sức khỏe Số tại WHO/Europe, và đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết.

Những thách thức

Nghiên cứu “Những sai sót về phương pháp luận và chất lượng trong việc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong nghiên cứu sức khỏe tâm thần: một đánh giá có hệ thống,” được thực hiện bởi các chuyên gia từ Đại học Bách khoa Valencia, Tây Ban Nha, và WHO/Europe, đã xem xét việc sử dụng AI cho các nghiên cứu về rối loạn sức khỏe tâm thần trong giai đoạn 2016–2021.

“Chúng tôi nhận thấy việc sử dụng ứng dụng AI trong nghiên cứu sức khỏe tâm thần không đồng đều và chủ yếu được sử dụng để nghiên cứu các rối loạn trầm cảm, tâm thần phân liệt và các rối loạn loạn thần khác. Điều này cho thấy một khoảng trống đáng kể trong việc hiểu cách AI có thể được sử dụng để nghiên cứu các tình trạng sức khỏe tâm thần khác,” Tiến sĩ Ledia Lazeri, Cố vấn Khu vực về Sức khỏe Tâm thần tại WHO/Europe, bổ sung.

Do những khả năng mà AI mang lại, các nhà hoạch định chính sách có thể có được cái nhìn sâu sắc hơn về các chiến lược hiệu quả để thúc đẩy sức khỏe và tình trạng hiện tại của các rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, AI thường liên quan đến việc sử dụng phức tạp các thống kê, phương pháp toán học và dữ liệu đa chiều có thể dẫn đến thiên lệch, giải thích sai kết quả và sự lạc quan thái quá về hiệu suất của AI nếu không được xử lý đúng cách. Nghiên cứu đã phát hiện ra những sai sót nghiêm trọng trong cách các ứng dụng AI xử lý thống kê, việc xác nhận dữ liệu không thường xuyên và ít đánh giá nguy cơ thiên lệch.

Ngoài ra, còn một số vấn đề khác gây lo ngại, chẳng hạn như thiếu minh bạch trong báo cáo về các mô hình AI, điều này làm suy yếu khả năng tái lập. Nghiên cứu chỉ ra rằng dữ liệu và mô hình chủ yếu vẫn được giữ kín và có rất ít sự hợp tác giữa các nhà nghiên cứu.

“Việc thiếu minh bạch và những sai sót phương pháp luận là điều đáng lo ngại, vì chúng làm trì hoãn việc triển khai AI một cách an toàn và thực tế. Hơn nữa, việc thiết kế dữ liệu cho các mô hình AI dường như bị bỏ qua hoặc hiểu sai, và dữ liệu thường không được quản lý đúng cách. Những hạn chế nghiêm trọng này có thể cho thấy sự thúc đẩy quá nhanh các mô hình AI mới mà không dừng lại để đánh giá tính khả thi trong thực tế,” Tiến sĩ Novillo-Ortiz giải thích.

“Trí tuệ nhân tạo là một trụ cột của cuộc cách mạng kỹ thuật số sắp tới. Trong nghiên cứu này, chúng tôi đã có một cái nhìn thoáng qua về những gì sẽ đến trong những năm tới và sẽ thúc đẩy các hệ thống chăm sóc sức khỏe điều chỉnh cấu trúc và quy trình của họ để tiến bộ trong việc cung cấp các dịch vụ sức khỏe tâm thần,” Antonio Martinez-Millana, Phó Giáo sư tại Đại học Bách khoa Valencia, và đồng tác giả của nghiên cứu, bổ sung.

Một số kết quả nghiên cứu đã được trình bày tại một sự kiện do WHO/Europe tổ chức vào ngày 7 tháng 12 năm 2022. Với tiêu đề “Phân tích dữ liệu lớn và AI trong sức khỏe tâm thần,” sự kiện đã quy tụ các chuyên gia từ khắp Khu vực Châu Âu để thảo luận về cách sử dụng các mô hình AI một cách thực tế trong việc lập kế hoạch các dịch vụ sức khỏe tâm thần, cũng như các yếu tố an toàn và thành công, chẳng hạn như sự tham gia của những người mắc các tình trạng sức khỏe tâm thần trong quá trình phát triển.

Tài liệu tham khảo: WHO

Đọc thêm: 8 điều bạn có thể làm để cải thiện sức khỏe tâm thần của mình