Lần đầu tiên trong 10 năm kể từ năm 2014, Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ (ASA) đã cập nhật hướng dẫn về việc giảm nguy cơ đột quỵ. Theo một thông cáo báo chí của ASA, có thể phòng ngừa tới 80% các trường hợp đột quỵ thông qua việc thay đổi chế độ ăn uống, lối sống và những điều chỉnh khác.
- Trong khuyến nghị của mình, ASA kêu gọi các chuyên gia y tế kiểm tra cẩn thận các yếu tố nguy cơ ở bệnh nhân như huyết áp cao, mức cholesterol tăng, béo phì và lượng đường trong máu cao.
- Các hướng dẫn mới này nhấn mạnh những yếu tố nguy cơ đặc thù đối với phụ nữ và phụ nữ chuyển giới, đồng thời chỉ ra cách các yếu tố quyết định xã hội ảnh hưởng đến nguy cơ đột quỵ.
- Hướng dẫn cũng đề cao lợi ích của các loại thuốc GLP-1 đối với sức khỏe tim mạch và khuyến khích một chế độ ăn uống cân bằng, hoạt động thể chất thường xuyên, duy trì cân nặng lành mạnh và đảm bảo giấc ngủ đủ.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) ước tính rằng gần 800.000 người bị đột quỵ mỗi năm ở Mỹ, trong đó hơn 600.000 người là lần đột quỵ đầu tiên.
Hướng dẫn Phòng ngừa Đột quỵ Cơ bản năm 2024 cũng nhấn mạnh việc các chuyên gia y tế cần kiểm tra kỹ lưỡng các yếu tố nguy cơ đột quỵ, bao gồm:
- huyết áp cao
- mức cholesterol tăng
- lượng đường trong máu cao
- béo phì
Nhiều điểm trong hướng dẫn mới về đột quỵ này trùng với “Life’s Essential 8” của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, nhằm thúc đẩy sức khỏe tim mạch và não bộ. Các yếu tố lối sống trong hướng dẫn của ASA bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, giấc ngủ tốt và bỏ thuốc lá.
“Bệnh nhân muốn giảm nguy cơ đột quỵ (và nguy cơ bệnh tim mạch nói chung) nên cố gắng tuân thủ các khuyến nghị về sống lành mạnh của Life’s Essential 8 từ Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ,” bác sĩ Cheng-Han Chen, chuyên gia tim mạch can thiệp và giám đốc y khoa của Chương trình Tim mạch Cấu trúc tại Trung tâm Y tế MemorialCare Saddleback, California, phát biểu. Chen không tham gia vào quá trình soạn thảo hướng dẫn mới này.
“Chúng tôi khuyến khích mọi người ăn chế độ ăn cân bằng và lành mạnh, tham gia hoạt động thể chất đều đặn, đảm bảo giấc ngủ đủ, duy trì cân nặng hợp lý, tránh thuốc lá và rượu, giảm căng thẳng, và kiểm soát huyết áp và mức cholesterol,” bác sĩ Chen chia sẻ với Healthline.
Nhìn chung, các hướng dẫn này cung cấp một lộ trình rõ ràng cho các chuyên gia y tế và bệnh nhân của họ. Hướng dẫn cũng kêu gọi tăng cường nhận thức và giáo dục cộng đồng về cách giảm nguy cơ đột quỵ.
Phụ nữ đối mặt với các yếu tố nguy cơ đột quỵ đặc thù
Hướng dẫn đột quỵ mới cập nhật khuyến nghị rằng các chuyên gia y tế nên kiểm tra kỹ lưỡng các tình trạng có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ ở phụ nữ.
Các yếu tố nguy cơ đột quỵ ảnh hưởng đến phụ nữ bao gồm việc sử dụng thuốc tránh thai nội tiết, tăng huyết áp trong thời kỳ mang thai và các biến chứng khi mang thai, chẳng hạn như:
- Sinh non
- Lạc nội mạc tử cung
- Suy buồng trứng sớm
- Mãn kinh sớm
Hướng dẫn cũng lưu ý rằng phụ nữ chuyển giới và những người có sự đa dạng giới tính sử dụng estrogen cũng có thể gặp nguy cơ đột quỵ cao hơn.
Các yếu tố quyết định xã hội và nguy cơ đột quỵ
Các khuyến nghị mới về đột quỵ nhấn mạnh đến “những yếu tố thúc đẩy xã hội về sức khỏe.” Đây là những yếu tố không thuộc y tế, bao gồm sự bất bình đẳng trong chăm sóc sức khỏe, giáo dục, ổn định kinh tế và phân biệt chủng tộc có hệ thống.
ASA cho biết các yếu tố liên quan đến khu dân cư, chẳng hạn như thiếu không gian đi bộ và khó tiếp cận thực phẩm lành mạnh, cũng góp phần vào nguy cơ này. Hướng dẫn kêu gọi các chuyên gia y tế nên đứng ra bảo vệ quyền lợi cho bệnh nhân trong những hoàn cảnh như vậy.
“Một số nhóm dân cư có nguy cơ đột quỵ cao hơn, do di truyền, lối sống, các yếu tố sinh học và/hoặc các yếu tố quyết định xã hội về sức khỏe, và trong một số trường hợp, họ không được kiểm tra sàng lọc phù hợp để xác định nguy cơ của mình,” Tiến sĩ Cheryl Bushnell, giáo sư và phó chủ nhiệm nghiên cứu tại Khoa Thần kinh học, Trường Y Đại học Wake Forest, Bắc Carolina, phát biểu trong một thông cáo báo chí. Bushnell là chủ tịch của nhóm viết ra hướng dẫn mới này.
“Các hướng dẫn này rất quan trọng vì có những phát hiện mới được đưa ra kể từ lần cập nhật cuối cách đây 10 năm,” bà tiếp tục. “Hiểu rõ ai là người có nguy cơ đột quỵ cao và cung cấp hỗ trợ để bảo vệ sức khỏe tim và não bộ có thể giúp ngăn ngừa đột quỵ lần đầu.”
Tiến sĩ José Morales, bác sĩ chuyên khoa thần kinh mạch máu và phẫu thuật can thiệp thần kinh tại Trung tâm Y tế Providence Saint John’s, California, đồng tình với tầm quan trọng của việc phòng ngừa đột quỵ lần đầu và cho rằng hướng dẫn này đã quá hạn từ lâu. Morales không tham gia vào việc phát triển các hướng dẫn mới này.
“Việc tập trung vào quyền tiếp cận chăm sóc sức khỏe công bằng, các yếu tố quyết định xã hội về sức khỏe và các khuyến nghị đặc thù về giới là những bổ sung quan trọng cho thực hành lâm sàng, được định hướng bằng bằng chứng,” ông chia sẻ với Healthline.
Thuốc chứa GLP-1 có thể giảm nguy cơ đột quỵ
Hướng dẫn của ASA bao gồm khuyến nghị mới cho các chuyên gia y tế về việc cân nhắc kê đơn thuốc giảm cân GLP-1, chẳng hạn như Ozempic, Mounjaro, Zepbound và Wegovy.
Các loại thuốc này đã được cơ quan quản lý liên bang phê duyệt như là phương pháp điều trị béo phì hoặc tiểu đường loại 2, và đã cho thấy nhiều hứa hẹn trong các thử nghiệm lâm sàng về cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ đột quỵ.
Bác sĩ Chen cho biết việc đưa các chủ đề mới như thuốc giảm cân vào hướng dẫn là một bước tiến quan trọng.
“Những hướng dẫn cập nhật này cũng bao gồm nhóm thuốc mới quan trọng (chất chủ vận GLP-1), mà chúng ta đang thấy hiệu quả vượt trội trong việc điều trị các yếu tố nguy cơ đột quỵ,” Chen nhận xét.
Chế độ ăn lành mạnh để phòng ngừa đột quỵ
Một trong những điều quan trọng nhất mà bạn có thể làm để phòng ngừa đột quỵ là duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng.
Hướng dẫn mới khuyến khích mọi người tuân thủ chặt chẽ chế độ ăn Địa Trung Hải, tập trung vào thói quen ăn uống của người dân sống quanh khu vực biển Địa Trung Hải.
Kế hoạch này khuyến khích tiêu thụ nhiều trái cây và rau củ, cũng như các loại đậu, hạt, và chất béo có lợi cho tim mạch. Nó hạn chế việc tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, đường thêm vào, và ngũ cốc tinh chế. Đồng thời, hướng dẫn cũng khuyên nên giới hạn việc uống rượu.
“Các yếu tố nguy cơ đột quỵ khác nhau theo tuổi tác, giới tính, di truyền, các bệnh kèm theo, và thậm chí là thuốc men. Do đó, tôi nghĩ rằng việc kiểm tra không chỉ các yếu tố nguy cơ cơ bản mà còn cả các yếu tố phụ là điều cần thiết để đưa ra các biện pháp can thiệp lối sống phù hợp,” Kristin Kirkpatrick, chuyên gia dinh dưỡng tại Phòng Y tế Phòng ngừa & Sức khỏe của Bệnh viện Cleveland Clinic, bang Ohio, chia sẻ. Kirkpatrick không tham gia vào việc soạn thảo hướng dẫn mới.
“Đối với bệnh nhân của tôi, tôi thường khuyến nghị một mô hình ăn uống theo chế độ Địa Trung Hải, nhưng sau đó làm việc cùng bệnh nhân để điều chỉnh phù hợp,” bà nói với Healthline.
“Ví dụ, đối với người có tình trạng kháng insulin hoặc tiểu đường loại 2, tôi có thể tập trung vào phiên bản chế độ ăn Địa Trung Hải với lượng carbohydrate vừa phải. Đối với bệnh nhân bị cao huyết áp, tôi có thể tư vấn thêm về khía cạnh giảm natri. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất có thể là hướng tới một cách tiếp cận dựa trên thực vật, hạn chế thực phẩm siêu chế biến, đường, ngũ cốc tinh chế, và rượu quá mức,” Kirkpatrick tiếp tục.
“Tôi cũng khuyến nghị thử nghiệm về di truyền dinh dưỡng cho bệnh nhân của mình để có thể xây dựng một kế hoạch phòng ngừa cá nhân hóa dựa trên yếu tố di truyền,” bà nói.
Tập thể dục và phòng ngừa đột quỵ
Hướng dẫn khuyến khích các chuyên gia y tế kiểm tra hành vi ít vận động của bệnh nhân và khuyên họ tham gia tập thể dục đều đặn.
Theo thông cáo báo chí của ASA, hoạt động thể chất là “yếu tố thiết yếu để giảm nguy cơ đột quỵ và bảo vệ sức khỏe tim mạch tổng thể.”
CDC khuyến nghị rằng người trưởng thành nên thực hiện ít nhất 150 phút mỗi tuần các hoạt động aerobic cường độ vừa phải hoặc 75 phút mỗi tuần các hoạt động aerobic cường độ cao. Việc tập luyện nên được phân bổ đều trong suốt tuần.
Tập thể dục thường xuyên có thể giúp cải thiện các chỉ số như huyết áp, mức cholesterol, dấu hiệu viêm, kháng insulin và cân nặng tổng thể.
“Kết hợp cả tập aerobic và anaerobic là rất cần thiết để duy trì và phát triển cơ bắp cũng như bảo vệ sức khỏe tim mạch. Sự linh hoạt cũng là một yếu tố quan trọng,” Kirkpatrick nói.
Huyết áp cao và nguy cơ đột quỵ
Một người có thể phát triển tình trạng huyết áp cao trong nhiều năm mà không có bất kỳ triệu chứng nào.
Huyết áp cao không được điều trị, hay còn gọi là tăng huyết áp, có thể gây tổn thương động mạch, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ, đau tim và các vấn đề tim mạch khác.
Cách phổ biến để chẩn đoán tăng huyết áp là kiểm tra huyết áp thường xuyên.
Nguyên nhân gây ra huyết áp cao bao gồm tiền sử gia đình, hút thuốc lá, tiêu thụ nhiều cà phê, rượu và muối. Thiếu hoạt động thể chất và béo phì cũng có thể là các yếu tố dẫn đến tình trạng này.
Ngoài việc kiểm tra định kỳ, hướng dẫn khuyến nghị các chuyên gia y tế đảm bảo rằng những bệnh nhân có nguy cơ cao bị tăng huyết áp nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn.
“Trong thập kỷ qua, chúng tôi đã hiểu rõ hơn về nhu cầu quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch liên quan đến lối sống như tăng huyết áp, thừa cân/béo phì, cholesterol cao và kiểm soát đường huyết,” bác sĩ Chen cho biết.
Chất lượng giấc ngủ và phòng ngừa đột quỵ
Giấc ngủ lành mạnh được liệt kê trong cả hướng dẫn mới và chương trình “8 yếu tố thiết yếu cho cuộc sống” như là một yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ đột quỵ và thúc đẩy sức khỏe tim mạch.
CDC ước tính hơn 30% người trưởng thành ở Mỹ không ngủ đủ giấc.
CDC khuyến nghị rằng người trưởng thành nên ngủ ít nhất 7 giờ mỗi đêm. Không nên ngủ quá 9 giờ mỗi đêm.
“Giấc ngủ đủ và đều đặn, thực hành chánh niệm và thực hiện các biện pháp để giảm tiếp xúc với ô nhiễm là những yếu tố khác cần chú ý,” bà Kirkpatrick chia sẻ.
Những điều cần biết về đột quỵ
Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ năm tại Mỹ, với gần 160,000 ca tử vong mỗi năm. CDC cũng ghi nhận rằng đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng khuyết tật dài hạn.
CDC cho biết chi phí liên quan đến đột quỵ tại Mỹ vào khoảng 56 tỷ USD trong giai đoạn từ năm 2019 đến 2020, bao gồm chi phí dịch vụ chăm sóc sức khỏe, thuốc men và những ngày nghỉ việc.
Đột quỵ xảy ra khi có sự tắc nghẽn trong việc cung cấp máu đến não hoặc khi một mạch máu trong não bị vỡ. Sự tắc nghẽn hoặc vỡ mạch này ngăn cản máu và oxy tiếp cận các mô não.
Các triệu chứng của đột quỵ bao gồm:
- Yếu liệt
- Tê hoặc yếu ở tay, mặt hoặc chân
- Khó phát âm hoặc khó hiểu người khác
- Vấn đề về thị lực
- Chóng mặt
- Đau đầu đột ngột
Các chuyên gia y tế cho biết, việc chẩn đoán và điều trị đột quỵ sớm có thể cải thiện khả năng sống sót và phục hồi.
Họ khuyến cáo người hỗ trợ bệnh nhân nghi ngờ bị đột quỵ nên tuân thủ quy trình kiểm tra theo từ viết tắt BE-FAST, bao gồm:
- Balance (Cân bằng): Người đó có khó đứng vững không?
- Eyes (Mắt): Họ có gặp khó khăn về thị giác không?
- Face (Mặt): Một bên mặt của họ có bị xệ xuống không?
- Arms (Tay): Họ có thể nâng cả hai tay lên không?
- Speech (Lời nói): Lời nói của họ có bị líu hoặc khó hiểu không?
- Time (Thời gian): Nếu có bất kỳ triệu chứng nào kể trên, hãy gọi 911 ngay lập tức.
Kết luận
Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ (ASA) đã cập nhật hướng dẫn giảm nguy cơ đột quỵ lần đầu tiên kể từ năm 2014.
Trong các khuyến nghị của mình, ASA khuyến nghị các chuyên gia y tế nên sàng lọc kỹ lưỡng hơn những bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, mức cholesterol cao, béo phì và đường huyết cao.
Hướng dẫn mới cũng nhấn mạnh các yếu tố nguy cơ đặc biệt đối với phụ nữ và phụ nữ chuyển giới.
ASA cũng khuyến khích sử dụng thuốc GLP-1 để tăng cường sức khỏe tim mạch và kêu gọi nhận thức nhiều hơn về nguy cơ sức khỏe từ chế độ ăn kém lành mạnh, lối sống ít vận động, béo phì và giấc ngủ không đầy đủ.
Bài liên quan:
Nguồn tham khảo: Healthline
Nhận bản tin hàng tháng
Chúng tôi sẽ gửi cho bạn thông tin mới nhất để giúp bạn chủ động chăm sóc và quản lý sức khỏe của mình.
Thank you for subscribing to the newsletter.
Oops. Something went wrong. Please try again later.
