Tiến sĩ Lambert là một nhà thần kinh học người Mỹ, hiện đang công tác tại Đại học Richmond (Mỹ. Cô là diễn giả nổi tiếng của nhiều chương trình lớn, trong đó có TED&Talks. Công trình và nghiên cứu từng đoạt giải thưởng của Tiến sĩ Lambert tại Đại học Richmond tập trung vào tính dẻo dai thần kinh. Trong video trên TED&Talks, Tiến sĩ Lambert đã chia sẻ về chủ đề “Cải thiện khả năng dẻo dai cho hệ thần kinh của chúng ta”.
Dưới đây là tóm tắt nội dung của video này:
Như hầu hết các bạn, chúng tôi không có nhiều thời gian nghỉ ngơi, nhưng khi có thời gian rảnh, tôi rất thích đọc những cuốn tiểu thuyết trinh thám. Điều này thật thú vị vì bộ não của chúng ta, bộ não con người với tất cả các mạch phức tạp, được thiết kế đặc biệt để kết hợp các mảnh ghép lại với nhau và giải quyết các bí ẩn.
Tuy nhiên, một trong những bí ẩn khiến tôi trăn trở gần đây là tại sao, giữa một ngành công nghiệp thuốc chống trầm cảm trị giá hàng tỷ đô la, tỷ lệ trầm cảm lại vẫn tiếp tục gia tăng. Hiện nay, khoảng 300 triệu người trên toàn thế giới đang trải qua trầm cảm. Nó khiến chúng ta phải suy nghĩ rằng có thể có những manh mối khác, những chỉ dẫn khác mà chúng ta có thể tìm thấy để giải quyết bí ẩn này của bệnh trầm cảm.
Hóa học não bộ
Một lĩnh vực mà chúng tôi dành nhiều thời gian nghiên cứu để tìm manh mối là hóa học não bộ. Điều này rất hợp lý vì bộ não của chúng ta chứa đầy các chất hóa học thần kinh như dopamine, serotonin, acetylcholine, glutamate. Những chất này có ảnh hưởng lớn đến hành vi, cảm xúc và suy nghĩ của chúng ta. Vì vậy, chúng ta nghĩ rằng có thể dùng thuốc để thay đổi hóa học trong não bộ, giúp chúng ta cảm thấy tốt hơn và tăng cường khả năng phục hồi cảm xúc.
Tuy nhiên, có một số thử thách trong việc này. Việc sao chép tự nhiên là rất khó khăn. Nếu có sự mất cân bằng liên quan đến một vấn đề như trầm cảm, làm sao để chúng ta có thể chỉ cần uống một viên thuốc và thay đổi hóa học trong não theo cách tự nhiên? Điều này không hề chính xác và, đáng tiếc, không phải lúc nào cũng giúp ích cho tất cả những người bị trầm cảm.
Vận động: Một yếu tố quan trọng
Chúng ta thường nghĩ rằng bộ não chỉ phục vụ cho việc suy nghĩ, nhưng thực tế, vận động là một hành vi vô cùng quan trọng. Hãy nghĩ về tiểu não treo phía sau bộ não của chúng ta, nơi chứa khoảng 80% số nơ-ron trong não. Vậy tiểu não có vai trò gì? Nó điều khiển sự phối hợp vận động của cơ thể và các khu vực quanh trung tâm bộ não gọi là “striatum” cũng tham gia vào việc điều phối và tạo điều kiện cho vận động của chúng ta. Những người mắc bệnh Parkinson hoặc Huntington có thể gặp phải sự suy giảm trong hệ thống này.
Tiếp theo, đi từ trung tâm bộ não xuống tai, chúng ta có vỏ não vận động, giúp điều khiển các cơ bắp cụ thể để thực hiện các hành vi mà chúng ta muốn. Nếu nhìn vào tỷ lệ diện tích của vỏ não vận động và các cơ mà nó điều khiển, khu vực điều khiển tay là lớn nhất, cho thấy rằng tự nhiên đang muốn nói với chúng ta rằng “Vận động là vô cùng quan trọng.” Và đặc biệt, vận động của tay là rất quan trọng.
Nếu đúng như vậy, điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta quyết định không vận động nhiều nữa, chẳng hạn như ngồi lâu trước màn hình? Liệu điều đó có tác động gì đến bộ não của chúng ta không? Có lẽ là có. Và thật thú vị khi nghĩ lại rằng trong suốt thế kỷ qua, lối sống của chúng ta đã thay đổi rất nhiều.
Sự thịnh vượng: Một định nghĩa mới
Khi tôi nghĩ về thời thơ ấu của mình, tôi nhớ rất rõ sự bận rộn của bà tôi. Sau một ngày làm việc tại nhà máy, thời gian rảnh của bà là dành cho những công việc thủ công như vặt đậu, bóc ngô hay nhặt đậu xanh trên hiên nhà, để sau đó bà có thể chế biến và bảo quản thức ăn cho mùa đông. Những công việc này không chỉ là sự chuẩn bị cho gia đình mà còn là niềm tự hào của bà khi mang đến bữa ăn cho người thân.
Có thể ngày nay có những quan niệm hiện đại về sự thịnh vượng: chúng ta làm việc chăm chỉ để kiếm tiền và thuê người làm những công việc mà ông bà chúng ta đã làm rất tốt. Nhưng điều này không thực sự phù hợp với khái niệm thịnh vượng của bộ não. Điều này có thể dẫn đến những vấn đề tâm lý mà chúng ta đang thấy hiện nay.
Trên thực tế, sự phụ thuộc của tổ tiên vào đôi tay trong việc tương tác với môi trường để cung cấp những nguồn lực chỉ đủ sống qua ngày có thể chính là loại thuốc chống trầm cảm tiền sử”, mà có lẽ chúng ta cần phải nhớ lại.
Hành vi: Chìa khóa để điều chỉnh cảm xúc
Charles Darwin, nhà tự nhiên học vĩ đại, từng viết rằng ông cảm thấy rất lo âu khi phải đối mặt với ý tưởng về chọn lọc tự nhiên và những tranh cãi xung quanh nó. Nhưng ông cũng nhận ra rằng khi đi dạo quanh khu đất của mình, trên con đường gọi là “con đường suy nghĩ”, ông cảm thấy thư giãn. Khi đi, ông thường dùng một cây gậy và đánh rơi một viên đá để ghi nhận công sức của mình, và nếu ngày đó căng thẳng, ông sẽ đặt hai viên đá, thậm chí là ba viên đá.
Điều này cho thấy rằng, hành vi của chúng ta có thể giúp điều chỉnh cảm xúc và sức khỏe tâm thần của chúng ta. Và những hành vi đơn giản, như việc đan len hay làm bánh, đều có thể giúp cải thiện tâm trạng của chúng ta nhờ vào việc tạo ra những thay đổi trong hóa học não bộ.
Chìa khóa cho sức khỏe tâm thần
Tôi gọi điều này là “Behaviorceuticals” – nghĩa là chúng ta có thể thay đổi hóa học não bộ của mình không chỉ thông qua thuốc, mà còn thông qua những hành vi thông minh, có lợi cho sức khỏe. Những hành vi này có thể là đan len, nấu ăn, làm vườn, hay bất cứ công việc thủ công nào giúp chúng ta cảm thấy tự hào về những gì mình làm.
Như vậy, việc tham gia vào những hành vi này không chỉ giúp chúng ta giảm căng thẳng mà còn có thể cải thiện sức khỏe tâm thần, làm giảm mức độ cortisol – hormone căng thẳng, và tăng cường oxytocin, hormone tình yêu giúp tạo ra các mối quan hệ tích cực.
Chúng ta có thể không cần phải dùng đến thuốc chống trầm cảm nếu biết cách điều chỉnh hành vi của mình. Và như những con chuột trong thí nghiệm, những hành vi nỗ lực có thể giúp cải thiện sức khỏe não bộ, tạo ra những kết nối thần kinh mới và cải thiện khả năng đối phó với căng thẳng trong cuộc sống. Hãy thử áp dụng những hành vi này trong cuộc sống hàng ngày và khám phá sự thay đổi trong sức khỏe tâm thần của bạn.
Xem đầy đủ nội dung của video này TẠI ĐÂY.
Đọc thêm:
