/Sống khỏe và trường thọ/Giảm cân/Tại sao béo phì gây tiểu đường?

Tại sao béo phì gây tiểu đường?

Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến vóc dáng, mà còn là nguyên nhân chính gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là tiểu đường tuýp 2. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng béo phì có mối quan hệ mật thiết với sự phát triển của bệnh tiểu đường. Vậy tại sao béo phì lại gây tiểu đường?

1. Tại sao béo phì gây tiểu đường?

Béo phì và tiểu đường có mối liên hệ chặt chẽ và được coi là hai yếu tố nguy hiểm đan xen nhau. Để hiểu rõ tại sao béo phì gây tiểu đường thì cần xem xét các cơ chế sinh học phức tạp như sự kháng insulin, các thay đổi hormone, và sự tích tụ mỡ nội tạng.

1.1.Kháng insulin – Yếu tố chính gây tiểu đường ở người béo phì

Kháng insulin là cơ chế quan trọng nhất giải thích tại sao béo phì gây tiểu đường. Insulin là một hormone được tuyến tụy sản xuất, có vai trò điều chỉnh lượng đường trong máu. Nó giúp vận chuyển glucose từ máu vào các tế bào để tạo ra năng lượng. Tuy nhiên, ở người béo phì, các tế bào trong cơ thể dần trở nên “kháng” lại với tác động của insulin. Điều này nghĩa là cơ thể cần sản xuất nhiều insulin hơn để duy trì lượng đường trong máu ở mức bình thường.

Theo thời gian, tuyến tụy không thể sản xuất đủ lượng insulin để bù đắp cho sự kháng insulin, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết và tiểu đường tuýp 2.

1.2.Vai trò của hormone trong béo phì và tiểu đường

Ngoài kháng insulin, béo phì còn làm thay đổi hoạt động của các hormone quan trọng liên quan đến việc điều chỉnh đường huyết, bao gồm leptin và adiponectin.

Leptin là hormone được sản xuất từ tế bào mỡ và giúp điều chỉnh cảm giác no. Ở người béo phì, cơ thể sản xuất quá nhiều leptin, dẫn đến tình trạng kháng leptin, khiến họ không cảm nhận được cảm giác no và tiếp tục ăn quá mức. Điều này góp phần làm tăng nguy cơ tiểu đường vì lượng đường huyết không được kiểm soát tốt. Hơn nữa, sự tăng cao của leptin trong cơ thể cũng làm tăng tình trạng viêm mãn tính, làm nặng thêm kháng insulin .

Adiponectin là hormone có tác dụng ngược lại với leptin, giúp tăng cường độ nhạy cảm của insulin. Tuy nhiên, ở người béo phì, mức adiponectin thường giảm, làm giảm khả năng sử dụng insulin của cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường .

Những thay đổi này tạo nên sự mất cân bằng hormone, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường ở người béo phì.

1.3.Mỡ nội tạng và tiểu đường

Sự tích tụ mỡ nội tạng (mỡ bao quanh các cơ quan trong ổ bụng) là yếu tố nguy cơ cao nhất đối với sự phát triển của tiểu đường tuýp 2. Khác với mỡ dưới da, mỡ nội tạng hoạt động như một “tuyến nội tiết”, sản xuất ra các cytokine gây viêm, bao gồm TNF-alpha và IL-6, góp phần làm tăng tình trạng kháng insulin.

Mỡ nội tạng còn làm tăng sản xuất free fatty acids (axit béo tự do), chúng có thể tích tụ trong gan, tuyến tụy, và các cơ quan quan trọng khác. Khi các axit béo này tích tụ trong gan, chúng có thể gây béo gan, làm suy giảm chức năng gan và giảm khả năng chuyển hóa glucose, từ đó làm tăng nguy cơ tiểu đường. Ngoài ra, sự tích tụ mỡ trong tuyến tụy còn làm tổn thương các tế bào beta, là các tế bào sản xuất insulin, làm giảm khả năng kiểm soát đường huyết của cơ thể .

Như vậy, béo phì gây tiểu đường thông qua nhiều cơ chế khác nhau, từ kháng insulin, sự thay đổi hormone đến sự tích tụ mỡ nội tạng. Tất cả những yếu tố này đều làm suy giảm khả năng kiểm soát đường huyết, dẫn đến tình trạng tiểu đường tuýp 2. Hiểu rõ về mối liên hệ giữa béo phì và tiểu đường giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì cân nặng và lối sống lành mạnh để phòng ngừa bệnh lý này.

tại sao béo phì gây tiểu đường
Béo phì và tiểu đường có mối liên hệ chặt chẽ

2. Nguy cơ tiểu đường do béo phì phụ thuộc vào các yếu tố nào?

Mặc dù béo phì là yếu tố nguy cơ lớn nhất dẫn đến tiểu đường tuýp 2, không phải tất cả những người béo phì đều mắc bệnh. Nguy cơ tiểu đường do béo phì phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm gen di truyền, tuổi tác, cân nặng và lối sống. Việc hiểu rõ những yếu tố này giúp chúng ta xác định ai có nguy cơ cao mắc tiểu đường và từ đó có biện pháp phòng ngừa phù hợp.

2.1.Gen di truyền

Yếu tố gen di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 ở người béo phì. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh tiểu đường, khả năng mắc bệnh của các thành viên khác sẽ cao hơn. Điều này lý giải tại sao có những người béo phì nhưng không mắc tiểu đường, trong khi những người khác có nguy cơ cao hơn chỉ vì yếu tố di truyền.

Một số biến thể gen có liên quan đến béo phì và tiểu đường tuýp 2, chẳng hạn như biến thể của gen FTO, làm tăng cảm giác thèm ăn và tích trữ mỡ. Những người mang gen này thường dễ bị tăng cân và có nguy cơ cao phát triển bệnh tiểu đường.

2.2.Tuổi tác

Tuổi tác là một yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến nguy cơ tiểu đường do béo phì. Nguy cơ mắc bệnh tăng lên khi chúng ta già đi, do sự suy giảm chức năng của cơ thể và quá trình trao đổi chất chậm lại.

Ngoài ra, tuổi tác cũng liên quan đến việc tích tụ mỡ nội tạng, loại mỡ gây hại lớn nhất cho việc kiểm soát đường huyết. Những thay đổi về hormone và giảm khả năng hoạt động thể chất cũng là những yếu tố quan trọng trong việc tăng nguy cơ tiểu đường tuýp 2 ở người lớn tuổi .

2.3.Cân nặng và chỉ số BMI

Yếu tố cân nặng và chỉ số khối cơ thể (BMI) là những chỉ số quan trọng để xác định nguy cơ mắc tiểu đường ở người béo phì.

Không chỉ tổng cân nặng, mà tỉ lệ mỡ nội tạng cũng rất quan trọng. Những người có hình dạng cơ thể hình “quả táo” – tích tụ nhiều mỡ quanh vùng bụng – có nguy cơ mắc tiểu đường cao hơn so với những người có hình dạng “quả lê” với mỡ tập trung ở hông và đùi.

2.4.Lối sống và môi trường

Bên cạnh các yếu tố sinh học, lối sống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguy cơ mắc tiểu đường do béo phì. Lười vận động, chế độ ăn uống không lành mạnh, căng thẳng kéo dài và thiếu ngủ là những yếu tố có thể làm trầm trọng thêm tình trạng kháng insulin của cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường.

Môi trường sống cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ này. Những người sống ở thành phố lớn, ít có cơ hội vận động hoặc tiếp cận các thực phẩm lành mạnh, có nguy cơ cao mắc tiểu đường. Các yếu tố xã hội như áp lực công việc, căng thẳng tài chính, và thói quen sinh hoạt không điều độ cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, tăng nguy cơ tiểu đường.

Nguy cơ tiểu đường do béo phì không chỉ phụ thuộc vào cân nặng mà còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như gen di truyền, tuổi tác, chỉ số BMI và lối sống.

tại sao béo phì gây tiểu đường
Cân nặng là chỉ số quan trọng để xác định nguy cơ mắc tiểu đường ở người béo phì.

3. Cách nào làm giảm nguy cơ tiểu đường do béo phì?

Béo phì và tiểu đường là hai vấn đề sức khỏe đáng lo ngại và có mối liên hệ mật thiết. Tuy nhiên, việc điều chỉnh lối sống và thói quen sinh hoạt có thể giúp giảm nguy cơ tiểu đường do béo phì.

3.1.Giảm cân hợp lý

Giảm cân là một trong những cách hiệu quả nhất để giảm nguy cơ tiểu đường do béo phì. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc giảm từ 5% đến 10% trọng lượng cơ thể có thể giúp cải thiện độ nhạy cảm của insulin, giúp cho việc kiểm soát đường trong máu tốt hơn.

Cách tốt nhất để giảm cân là kết hợp giữa việc kiểm soát chế độ ăn uống và tập thể dục thường xuyên. Việc giảm cân từ từ, khoảng 0,5 – 1 kg mỗi tuần, không chỉ giúp giảm nguy cơ tiểu đường mà còn hỗ trợ duy trì cân nặng lành mạnh lâu dài .

3.2.Chế độ ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn uống là yếu tố cốt lõi trong việc kiểm soát cân nặng và giảm nguy cơ tiểu đường do béo phì. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo rằng việc áp dụng một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ và ít đường đơn giản là cần thiết.

3.3.Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ tiểu đường do béo phì. Việc duy trì hoạt động thể chất không chỉ giúp giảm cân mà còn cải thiện độ nhạy insulin, giúp cơ thể sử dụng glucose hiệu quả hơn.

Ngoài ra, tập luyện sức mạnh như nâng tạ hay yoga cũng giúp tăng khối lượng cơ bắp và đốt cháy calo ngay cả khi cơ thể nghỉ ngơi. Việc tăng cường cơ bắp giúp cải thiện quá trình chuyển hóa glucose, từ đó giảm nguy cơ kháng insulin và tiểu đường tuýp 2 .

3.4.Kiểm soát căng thẳng

Căng thẳng có thể làm tăng nguy cơ tiểu đường bằng cách tác động tiêu cực đến mức độ hormone cortisol trong cơ thể. Khi mức độ căng thẳng cao, cơ thể sản xuất nhiều cortisol hơn, làm tăng lượng đường trong máu và giảm khả năng của insulin. Do đó, việc kiểm soát căng thẳng là yếu tố quan trọng để giảm nguy cơ tiểu đường do béo phì.

Béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tiểu đường tuýp 2, nhưng việc kiểm soát các yếu tố như cân nặng, chế độ ăn uống, và lối sống lành mạnh có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh. Kháng insulin, sự thay đổi hormone, và mỡ nội tạng là những yếu tố chính liên quan đến mối quan hệ giữa béo phì và tiểu đường. Tuy nhiên, việc giảm cân hợp lý, duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và kiểm soát căng thẳng có thể giúp phòng ngừa tiểu đường hiệu quả. Chế độ dinh dưỡng rất quan trọng để có sức khỏe tốt, trẻ đẹp dài lâu. Cần ăn uống khoa học, chủ động chăm sóc sức khỏe từ sớm để sống khỏe và trường thọ.

Nguồn tham khảo: ncbi.nlm.nih.gov, bangkokhospital.com, diabetes.org, mayoclinic.org, 

Nhận bản tin hàng tháng

Chúng tôi sẽ gửi cho bạn thông tin mới nhất để giúp bạn chủ động chăm sóc và quản lý sức khỏe của mình.

Thank you for subscribing to the newsletter.

Oops. Something went wrong. Please try again later.

Hoàng Trần An Phương

Hoàng Trần An Phương

Đối với tôi, công việc trong lĩnh vực dinh dưỡng không chỉ là chia sẻ kiến thức mà còn là truyền tải niềm đam mê về sức khỏe và lối sống lành mạnh. Mỗi ngày làm việc là một cơ hội để khơi dậy sự quan tâm của mọi người đến những thói quen tốt, giúp họ hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với cuộc sống. Tôi luôn mong muốn có cơ hội chia sẻ những thông tin chính xác, dễ hiểu và gần gũi, để giúp mọi người có thể tự tin thay đổi thói quen ăn uống, từ đó cải thiện sức khỏe của mình. Mỗi bài viết là một cuộc trò chuyện với người đọc, nơi tôi có thể chia sẻ những kinh nghiệm, kiến thức khoa học và tình yêu dành cho sức khỏe. Niềm vui lớn nhất là khi thấy sự thay đổi tích cực của những người mà tôi đã giúp đỡ, khi họ nhận ra rằng một cuộc sống khỏe mạnh và tràn đầy năng lượng không phải là điều xa vời. Công việc này không chỉ là trách nhiệm mà còn là sứ mệnh, là cách tôi kết nối với cộng đồng, cống hiến và truyền cảm hứng để tất cả mọi người có thể hướng tới một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Bình luận

Hãy cho chúng tôi biết ý kiến của bạn

Có Thể Bạn Quan Tâm