Nguyên nhân gây thiếu vi chất kẽm là gì?

Kẽm là một vi chất quan trọng cho sự phát triển, tăng cường hệ miễn dịch, và hỗ trợ nhiều chức năng sinh học trong cơ thể. Tuy nhiên, thiếu kẽm là một vấn đề dinh dưỡng phổ biến có thể ảnh hưởng đến sức khỏe nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời. Vậy nguyên nhân gây thiếu vi chất kẽm là gì? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp câu trả lời chi tiết, dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy.

Tầm quan trọng của kẽm đối với cơ thể

Kẽm tham gia vào hơn 300 phản ứng enzyme trong cơ thể, từ hỗ trợ tăng trưởng tế bào, tổng hợp DNA, đến tăng cường miễn dịch. Thiếu vi chất này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe như chậm tăng trưởng, rối loạn tiêu hóa, và suy giảm hệ miễn dịch.

Nguyên nhân gây thiếu kẽm

1. Chế độ ăn uống không đủ kẽm

Một trong những nguyên nhân thiếu kẽm phổ biến nhất là do chế độ ăn thiếu hụt các thực phẩm giàu kẽm. Những người tiêu thụ ít thịt, hải sản, ngũ cốc nguyên hạt, và các loại hạt thường có nguy cơ cao bị thiếu kẽm.

Nhóm nguy cơ cao bị thiếu kẽm:

• Người ăn chay hoặc thuần chay: Kẽm từ thực vật kém hấp thụ hơn so với từ động vật.
• Người sống ở khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn, chế độ ăn chủ yếu dựa vào ngũ cốc tinh chế.

2. Rối loạn hấp thụ kẽm

Hệ tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ kẽm từ thực phẩm. Các rối loạn hoặc bệnh lý đường tiêu hóa là nguyên nhân gây thiếu kẽm thường gặp, bao gồm:

• Bệnh Crohn và viêm loét đại tràng: Các bệnh này làm suy giảm khả năng hấp thụ kẽm ở ruột.
• Celiac disease (bệnh không dung nạp gluten): Tổn thương niêm mạc ruột do gluten ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ kẽm (Merck Manual).
• Tiêu chảy kéo dài: Tình trạng mất nước và vi chất qua phân là nguyên nhân chính gây thiếu kẽm, đặc biệt ở trẻ em.

3. Tăng nhu cầu kẽm ở một số giai đoạn

Một số giai đoạn hoặc tình trạng đặc biệt khiến cơ thể cần nhiều kẽm hơn bình thường, dễ dẫn đến thiếu hụt nếu không được bổ sung đầy đủ:

• Phụ nữ mang thai và cho con bú: Nhu cầu kẽm tăng để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và sản xuất sữa mẹ.
• Trẻ em và thanh thiếu niên: Giai đoạn tăng trưởng nhanh đòi hỏi lượng kẽm cao để phát triển cơ bắp và xương.
• Người già: Hấp thụ kẽm giảm dần theo tuổi, cộng thêm chế độ ăn uống không cân đối (BMJ Best Practice).

4. Lạm dụng rượu

Người nghiện rượu thường gặp nguy cơ thiếu kẽm cao vì nhiều lý do:

• Rượu làm tăng bài tiết kẽm qua nước tiểu.
• Suy gan do rượu làm suy giảm khả năng lưu trữ và chuyển hóa kẽm trong cơ thể.

5. Yếu tố di truyền

Một nguyên nhân hiếm gặp nhưng nghiêm trọng của thiếu kẽm là do yếu tố di truyền.

Acrodermatitis enteropathica: Đây là một rối loạn di truyền hiếm gặp làm giảm hấp thụ kẽm tại ruột. Bệnh nhân cần bổ sung kẽm suốt đời để duy trì sức khỏe.

6. Tương tác với các chất khác

Một số chất có thể cản trở khả năng hấp thụ kẽm của cơ thể, góp phần gây thiếu kẽm.

• Phytate trong thực phẩm thực vật: Chất này có trong ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và hạt, làm giảm khả năng hấp thụ kẽm.
• Thuốc: Một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu hoặc thuốc kháng sinh cũng làm giảm lượng kẽm trong cơ thể.

Cách phòng ngừa thiếu kẽm

1. Chế độ ăn uống cân đối:

• Tăng cường thực phẩm giàu kẽm như thịt bò, hải sản (đặc biệt là hàu), hạt bí, và ngũ cốc nguyên hạt.
• Sử dụng các phương pháp chế biến như ngâm, nảy mầm hoặc lên men để giảm phytate trong thực phẩm thực vật.

2. Bổ sung kẽm:

• Trong trường hợp thiếu hụt nghiêm trọng, có thể sử dụng thực phẩm chức năng chứa kẽm theo chỉ định của bác sĩ.

3. Quản lý bệnh lý:

• Điều trị các bệnh đường tiêu hóa hoặc các tình trạng làm giảm hấp thụ kẽm để cải thiện khả năng sử dụng vi chất này.

Hiểu rõ nguyên nhân gây thiếu vi chất kẽm là bước đầu quan trọng để phòng ngừa và xử lý tình trạng này hiệu quả. Các nguyên nhân thiếu kẽm phổ biến bao gồm chế độ ăn uống không đủ, rối loạn hấp thụ, nhu cầu tăng cao trong một số giai đoạn, và các bệnh lý nền. Để đảm bảo cơ thể luôn được cung cấp đủ kẽm, hãy duy trì chế độ ăn uống cân đối và bổ sung hợp lý khi cần thiết. Nếu có dấu hiệu nghi ngờ thiếu kẽm, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn phù hợp.

Nguồn tham khảo:

• https://www.healthline.com/health/zinc-deficiency
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/320393
• https://www.dovemed.com/health-topics/focused-health-topics/zinc-deficiency-causes-symptoms-and-management
• https://bestpractice.bmj.com/topics/en-gb/1195
• https://www.merckmanuals.com/home/disorders-of-nutrition/minerals/zinc-deficiency 

Đọc thêm:

• Mọi điều cần biết về kẽm